نوروزدرآرامگاه یعقوب لیث سیستانی

همه ساله درایام نوروزگردشگران فراوانی ازنقاط مختلف ایران ازآرامگاه یعقوب لیث سیستانی ،زنده کننده زبان پارسی که دردزفول شهرباستانی جندی شاپوراستان خوزستان قرارداردبازدیدمیکنند..

تصاویر: ابراهیم داوودی

آرامگاه یعقوب لیث صفاری امروز در روستای شاه آباد قرار دارد که تنها ۱۰ کیلومتر با دزفول فاصله دارد و متعلق به استان خوزستان است. یعقوب لیث در سال ۲۴۷ هجری قمری اولین شهریار ایرانی بعد از اسلام شد و سلسله صفاریان را بنیان گذاشت. صفاریان در سیستان حکومت می ‌کردند و مرکز آن در زرنج بود که امروزه در افغانستان قرار دارد. گنبد دندانه داره آرامگاه او از دور قابل مشاهده است و قبرستانی قدیمی نیز در اطراف آن قرار دارد. یعقوب لیث صفاری نخستین کسی بود که زبان پارسی را ۲۰۰ سال پس از ورود اسلام به ایران، به عنوان زبان رسمی ایران اعلام کرد.

یعقوب پسر لیث در روستای قرنین در سیستان به دنیا آمد. پدر او لیث مس گر بود که موجب شد پسرانش نیز این پیشه را برگزینند به همین دلیل به او صفار می گفتند. او تمام درآمد خود را بین دوستانش خرج می کرد که همین امر باعث شد عیاران او را برای سرداری خود انتخاب کنند. پس از آن یعقوب با نشان دادن خود به عنوان فردی لایق می تواند فرماندار سپاه سیستان شود. در این زمان جنگی میان آن ها و خوارج در می گیرد و یعقوب می تواند آن ها را دفع کند.

یعقوب در سال ۲۶۵ در گندی ‌شاپور در اثر قولنج درگذشت. یعقوب را مردی باخرد و استوار توصیف کرده ‌اند. حسن بن زید علوی که یکی از دشمنانش بود، او را از جهت استقامت و پایداریش سندان لقب داده بود.

آرامگاه یعقوب لیث صفاری که امروز مشاهده می کنید بارها بازسازی شده و بنای آن متعلق به دوران سلجوقیان تا قاجاریان می باشد. در واقع قدیمی ترین قسمت های آن متعلق به دوران سلجوقیان می باشد. گنبد این بنا دندانه دار می باشد. طبق گفته مردم محلی ۲۰ تا ۲۵ سال پیش کتیبه ‌ای بر روی دیوار گنبد به خط عربی قدیم وجود داشته و در آن اسم یقعوب لیث سردار بزرگ و نخستین شهریار ایرانی (پس از اسلام) به روشنی نوشته شده بود.

وجود گورستانی با سنگ قبرهای باستانی در اطراف آرامگاه یعقوب لیث صفاری گواهی بر قدمت این اثر دارد. گنبد مخروطی شکل آرامگاه از بهترین نوع گنبدهای مخروطی واقع در خوزستان است. این بنا تنها یک در ورودی دارد و برای ساخت آن از خشت خام استفاده شده است. برای زیبایی آن از نقوض برجسته و ملات گچ و خاک استفاده کرده اند.

متاسفانه به داخل این بنا توجه زیادی نشده و در شرایط نامطلوبی نگهداری می شود. در ضریح آهنی مقبره از چوب صندوق میوه برای اتصال بخش ‌های مختلف استفاده شده است و روی دیوار قدیمی آرامگاه میخ‌ های زنگ زده، سیم‌، تارعنکبوت‌، موکت‌های رنگ و رو رفته و محوطه ‌سازی نامناسب به نحو نامناسبی به ذوق انسان می خورد.

در محوطه ۹ هکتاری و فنس کشی شده آرامگاه، قبرستانی بزرگ مشاهده می شود که سنگ قبرهای قدیمی آن به قدیمی بودن این بنا گواهی دارد، ضریح آرامگاه به هیچ وجه در حد مقام هر شخصیتی که زیر این خاک خفته باشد نیست چه آن شخص یعقوب لیث باشد و چه شاه ابوالقاسم. این آرامگاه با محوطه ۹ هکتاری اش دو چشمه سرویس بهداشتی دارد که مدت هاست نه آب دارد و نه درشان باز است. حتی از تجهیز ساختمانی با دو اتاق که از قبل در محوطه ساخته شده بود و برای راه اندازی پایگاه جندی شاپور در نظر گرفته شده خبری نیست.